Bir şirkete ortak olmak istiyorsunuz ve birden fazla seçeneğiniz var. Hangisine yatırım yapacağımızın kararını verirken finansal tabloların incelenmesi ve alternatiflerin karşılaştırılması gerekecektir. Peki bu nasıl yapılacak?
İncelememiz gereken 20 farklı şirket var diyelim. Bunların çeşitli finansal tabloları nasıl analiz edilecek ve daha önemlisi örneğin farklı şirketlerin bilançoları nasıl karşılaştırılacak?
Aslında çözümün dayandığı teknoloji 1960’lara gidiyor. Charles Goldfarb, daha önce IBM’in geliştirdiği bir belge işaretleme dilini geliştirerek SGML’yi ortaya çıkartıyor. “markup language” olarak bilinen yapının çıkış noktası burası. Şu anda bu yazıyı okuyabilmenizi sağlayan “HTML” ve yazımızın konusu olan iXBRL’nin temel aldığı XML yapısı bu SGML’den türetilmiştir ve hepsi markup language adı altında toplanmaktadır.
Peki nedir bu (belge) işaretleme dili?
Bir toplantı daveti notu aldığımızı düşünelim?
Bunu bilgisayarımızda not defteri programına yazıp kaydedelim. Sonra ikinci bir not daha geldiğini farz edelim, aşağıdaki gibi olsun.
Dikkat ederseniz notu oluşturan unsurların sıralaması farklı. Hatta başlıklar da farklı.
Eğer ingilizce ve türkçe dillerini biliyorsanız iki notu ufak bir çaba ile anlayıp, karşılaştırıp hangi toplantıya gideceğinize karar verebilirsiniz. Ama bunun bilanço gibi uzun ve karmaşık bir rapor olduğunu düşünürseniz?…
O zaman bu iki notu “belge işaretleme dili” mantığı ile yazmayı deneyelim:
TO ile FROM’un yerleri değişik olsa da sağ ve sol ok karakterleri içinde yazan kelimelerin oluşturduğu etiketler (TAG) ortak. Ayrıca bütün etiketler “MEMO” etiketi yani ana etiketin içinde.
Yani davet belgemizi “işaretlenmiş” ve “standartlaştırılmış” bir şekle sokmaya çalıştık. Bu şekli ve standartları kabul eden herkes ve her program bu iki notu kolayca anlayabilir ve karşılaştırabilir.
(SGML’nin açılımı işaretlenmiş ve standartlaştırılmış işaretleme dilidir)
XBRL bu genel mantığın finans ve muhasebe alanında uygulanmasından ibarettir. “Genişletilebilir iş (bussiness) raporlama dili”.
Hangi bilginin hangi etiketlerde ve hangi hiyerarşi içinde yer alacağı standartlara bağlanmıştır. Bu standartlar çerçevesinde oluşturduğunuz raporlar herhangi bir program aracılığı ile kolayca anlaşılıp, başka raporlar ile karşılaştırılabilir ve analiz edilerek farklı şekillerde raporlanabilir.
Peki iXBRL nedir? Buradaki “i” rapora görsellik katan teknolojiyi simgeler. Yani XBRL olarak hazırlanmış bir raporu bilgisayarınızda açmak istediğinizde eğer doğru programı bulduysanız kolayca anlayamayacağınız bir görüntü ile karşılaşırsınız. Yani Excel veya PDF dökümanının sağlayacağı görsel anlaşılırlıktan uzaktır. iXBRL bu soruna bulunan çözümdür.
www.ifrs.org sitesi içeriğinde “taxonomy examples” şeklinde arama yaparsanız iXBRL ile hazırlanmış örnek dosyaları bulup indirir ve uzantısı XHTML olan dosyayı çalıştırırsanız aşağıda üst bölümünü verdiğim sayfa internet tarayıcınızda görüntülenecektir